Geir H. Haarde, fyrrverandi forsætisráðherra segist virða niðurstöðu mannréttindadómstóls Evrópu vegna Landsdómsmálsins í yfirlýsingu sem birtist á vef Vísis . Eins og Viðskiptablaðið sagði frá í morgun sýknaði mannréttindadómstóllinn ríkið af kröfum Geirs í morgun, en einn dómara af sjö skilaði séráliti um að skort hafi á skýrleika refsiheimilda, sem var annar af þeim tveim liðum sem Geir bar fyrir sig.

Hinn var sá að hann hefði ekki fengið réttláta málsmeðferð þar sem ákvörðunin um málshöfðun hafi verið tekin á pólitískum grundvelli. Í yfirlýsingunni segir hann að mest hafi skipt sig máli að Landsdómur hafi sýknað hann af alvarlegustu sökunum sem á sig hafi verið bornar.

Segist hafa unnið efnislegan sigur

„Ég vann landsdómsmálið efnislega,“ segir Geir í yfirlýsingunni, en hann segir ýmsan lærdóm megi draga af þessu langa ferli, þá sérstaklega að menn eigi að gera út um ágreining í stjórnmálum á hinum pólitíska vettvangi.

„En í ljósi þess að ég var sakfelldur án refsingar fyrir eitt minni háttar atriði í málinu taldi ég mér skylt að fá úr því skorið hjá Mannréttindadómstólnum hvort Alþingi hefði með málsmeðferð sinni og málshöfðun brotið gegn mannréttindasáttmálanum.“

Ákvarðanir sínar hafi verið þjóðinni til gæfu

Bendir Geir á að sagan og samanburður við önnur lönd hafi sýnt að ákvarðanir sem hann bar á ábyrgð og skiptu mestu máli í kringum bankahrunið hafi verið þjóðinni til gæfu og forðað henni henni frá því að sogast inn í gjaldþrot bankanna. Segist hann hafa verið tilbúinn að svara fyrir störf sín enda eðlilegt að ákvarðanir á erfiðum tímum séu rýndar og endurmetnar.

„Ég var hins vegar ekki tilbúinn til þess að una mótbárulaust þeim málatilbúnaði sem lá að baki landsdómsmálinu þar sem efnt var til refsimáls á flokkspólitískum forsendum vegna pólitískra ákvarðana,“ segir Geir.

„Ég vona innilega að íslenskir stjórnmálamenn feti þann veg aldrei aftur Ákæran á hendur mér var vissulega áfall á sínum tíma. Ýmsir þeirra sem að ákærunni stóðu hafa hins vegar ýmist opinberlega eða í einkasamtölum lýst eftirsjá yfir þátttöku sinni í þeim pólitíska leik eða beðist afsökunar. Mér þykir vænt um þau viðbrögð.“

Hér er yfirlýsingin í heild sinni:

Yfirlýsing í tilefni af niðurstöðu Mannréttindadómstóls Evrópu

23. nóv. 2017

Í morgun barst niðurstaða Mannréttindadómstóls Evrópu í máli sem ég bar undir dómstólinn vegna málshöfðunar naums meirihluta Alþingis gegn mér fyrir Landsdómi haustið 2010. Upphafleg ákæruatriði voru sex talsins en Landsdómur vísaði tveimur ákæruliðum frá dómi og sýknaði mig vorið 2012 af alvarlegustu ákæruatriðunum. Níu dómarar af fimmtán sakfelldu mig hins vegar án refsingar fyrir að hafa ekki rætt vanda bankanna í aðdraganda bankahrunsins 2008 nægilega í ríkisstjórn. Málskostnaður var felldur á ríkissjóð.

Sú niðurstaða Landsdóms að sýkna mig af alvarlegustu sökunum sem á mig voru bornar skiptir mestu máli fyrir mig. Ég vann landsdómsmálið efnislega. En í ljósi þess að ég var sakfelldur án refsingar fyrir eitt minni háttar atriði í málinu taldi ég mér skylt að fá úr því skorið hjá Mannréttindadómstólnum hvort Alþingi hefði með málsmeðferð sinni og málshöfðun brotið gegn mannréttindasáttmálanum. Einkum taldi ég mikilvægt að láta reyna á hvort það stæðist nútímakröfur um réttarfar að þingmenn færu með ákæruvald og að meirihluti dómara væri kosinn pólitískri kosningu.

Mannréttindadómstóllinn komst að þeirri niðurstöðu að íslenska ríkið hafi ekki gerst brotlegt við ákvæði í Mannréttindasáttmála Evrópu. Ég virði þá niðurstöðu.

Sagan og samanburður við önnur lönd hefur leitt í ljós að margar þær ákvarðanir sem ég bar ábyrgð á og mestu skiptu í aðdraganda og kjölfar bankahrunsins voru þjóðinni til gæfu og forðuðu henni frá því að sogast inn í gjaldþrot bankanna, sem ég varaði við í ávarpi til þjóðarinnar daginn sem neyðarlögin voru sett.

Allt orkar tvímælis þá gert er og eðlilegt að ákvarðanir ráðamanna á erfiðum tímum séu rýndar og endurmetnar. Ég hef alltaf verið tilbúinn til að svara fyrir mín störf í aðdraganda bankahrunsins og ekki skorast undan pólitískri ábyrgð. Ég var hins vegar ekki tilbúinn til þess að una mótbárulaust þeim málatilbúnaði sem lá að baki landsdómsmálinu þar sem efnt var til refsimáls á flokkspólitískum forsendum vegna pólitískra ákvarðana. Ég vona innilega að íslenskir stjórnmálamenn feti þann veg aldrei aftur.

Ákæran á hendur mér var vissulega áfall á sínum tíma. Ýmsir þeirra sem að ákærunni stóðu hafa hins vegar ýmist opinberlega eða í einkasamtölum lýst eftirsjá yfir þátttöku sinni í þeim pólitíska leik eða beðist afsökunar. Mér þykir vænt um þau viðbrögð. Ég er sömuleiðis þakklátur þeim fjölmörgu sem hafa lagt mér lið í þessu máli undanfarin sjö ár. Stuðningur þeirra hefur verið mér og fjölskyldu minni ómetanlegur

Mannréttindadómstóllinn hefur haft mál mitt til meðferðar í fimm ár, sjö ár eru liðin frá ákæru Alþingis og níu ár frá bankahruninu. Langt ferli er því að baki.

Ýmsa lærdóma má draga af þessu ferli og verður vonandi gert, m.a. á Alþingi. Í stjórnmálum eiga menn að gera út um ágreining á hinum pólitíska vettvangi, á þingi og í kosningum. Um það ályktaði þing Evrópuráðsins sérstaklega vorið 2013 og vísaði m.a. til landsdómsmálsins. Vonandi getur náðst víðtæk samstaða á Íslandi um þetta grundvallaratriði.