Á teikniborði norsku verkfræðistofunnar MariCulture er ný útfærsla af úthafseldisstöð sem norski fiskeldisrisinn SalMar ætlar að láta smíða og starfrækja djúpt út af ströndum Noregs. Þessi úthafseldisstöð er miklu mun stærri en sú útfærsla sem fyrirtækið tók nýverið í gagnið – og þótti þó mörgum nóg um.

Eins og Fiskifréttir sögðu frá ekki alls fyrir löngu hefur eldisrisinn SalMar, sem er stór hluthafi í fiskeldisfyrirtækinu Arnarlaxi, þegar látið smíða stóra úthafseldisstöð sem dregin var til Noregs frá Kína fyrr á þessu ári. Samningar um smíði fimm slíkra til viðbótar hafa verið undirritaðir en þessi útfærsla eldisstöðva fyrirtækisins er nefnd Ocean Farm 1. Fjárfesting fyrirtækisins í þessum miklu mannvirkjum sem þegar eru tilbúin eða í smíðum er á milli 30 og 40 milljarðar króna og á hverjum tíma er hægt að ala eina og hálfa milljón laxa í hverri þeirra.

Það vekur athygli að á sama tíma og verið er að smíða fimm Ocean Farm 1 eldisstöðvar hefur verkfræðifyrirtækið aflað sér fjölda leyfa hjá norskum yfirvöldum sem nauðsynleg eru vegna smíði á mun stærri eldisstöðvum – en vinnuheiti þeirra er Smart Fish Farm. Þessi tiltekna eldisstöð er helmingi stærri en þær sem þegar eru í smíðum í þeim skilningi að hægt verður að ala þrjár milljónir laxa í hverri þeirra. Hönnuðir MariCulture gera ráð fyrir að hver eldisstöð muni kosta 157 milljónir evra, samkvæmt frétt SalmonBusiness. Í íslenskum krónum eru það tuttugu milljarðar tæpir.

Stofnandi SalMar og meirihlutaeigandi, Gustav Witzoe, hefur sagt að hver eldisstöð sé á breidd við einn og hálfan fótboltavöll, en það segir kannski meira um stærðina að stöðin er hönnuð til að standast 31 metra ölduhæð. Því er horft til þess að þessi nýja eldisstöð verði starfrækt djúpt úti frá ströndum Noregs og fyrirtækið hefur þegar hafið vinnu við að skilgreina þau svæði sem best henta til starfseminnar.

Framtíðarsýn

Það er almennt viðurkennt að norskt laxeldi gæti tekið stakkaskiptum á næstu árum og framleiðslan margfaldast vegna þessara áforma um eldi í úthafinu. Því virðist vera um að ræða næsta skref í norsku laxeldi – nýtingu úthafsins til eldis og margföldunar á framleiðslu á eldislaxi.

Í viðtali við Bard Skjelstad, eins af yfirstjórnendum SalMar, nýlega kom fram að fyrirtækið telur möguleika til mikillar framleiðsluaukningar með þessari nýju eldistækni. Hún muni jafnframt leysa mörg þeirra vandamála sem SalMar og önnur laxeldisfyrirtæki eru að kljást við eins og staðan er nú; takmarkað eldisrými og staðsetning eldisins, ókostir vegna nálægðar við önnur eldissvæði, óhagstætt hitastig á eldissvæðum og erfiðir straumar.

Risarnir í startholunum

Stærstu laxeldisfyrirtæki Noregs horfa öll til þess að auka framleiðslu sína verulega með því að bæta við eldisstöðvum í úthafinu – slíkar hugmyndir eru fjarri því bundnar við SalMar. Ástæðan fyrir þróun þessarar tækni eru að hluta til tímabundnar takmarkanir á frekari leyfisveitingum til sjóeldis á laxi við norsku ströndina og ýmiss vandamál sem við er að glíma í hefðbundnu strandeldi.

Eldisrisinn Marine Harvest stefnir þannig á úthafið. Eins Erko Seafood sem vinnur með verkfræðistofunni Global Maritime að sérstakri útfærslu þessarar tækni. Akva Group er enn annað stórfyrirtæki sem vinnur að því að færa eldið út á dýpra vatn – undir verkefnaheitinu Atlantis Subsea. Einnig má nefna Nordlaks sem hefur, ásamt Salmar, fengið vilyrði fyrir nýjum rekstrarleyfum sem tengd eru nýsköpun sem á að leysa margar af þeim áskorunum sem fiskeldi standur frammi fyrir. Havfarm, eins og þeirra nýsköpunarverkefni heitir, á að geta leyst sömu áskoranir og vandamál og til dæmis Ocean Farm 1.

Hrein viðbót

Við fyrstu sýn virðast þessar nýju eldisstöðvar eiga fátt sameiginlegt með hefðbundinni eldistækni – um risastór mannvirki er að ræða þar sem SalMar metur framleiðslugetu hverrar einingar 1,6 milljónir tonna á líftíma hennar sem metinn er 25 ár. Hver framleiðslueining Ocean Farm 1, eins og hún er hugsuð, eru sex eldisstöðvar í þyrpingu á sama svæði (eða fleiri), og því árleg framleiðslugeta gífurleg. Ef öll áform stóru fyrirtækjanna ganga eftir um laxeldi í úthafinu er því ljóst að framleiðsla Norðmanna á eldislaxi, en hún var 1,2 milljónir tonna í fyrra, gæti tvöfaldast innan áratugar. Þá hafa fyrirtækin engin áform um að færa eldið – hætta strandeldi fyrir úthafseldi. Um klára viðbót verður að ræða, enda er yfirlýst stefna norskra yfirvalda að þróa eigi fiskeldi áfram á komandi áratugum. Hugmynd stjórnvalda er að fimmfalda framleiðsluna, að framleiða fimm milljónir tonna af eldislaxi, en þó aldrei áður en helstu vandamál eldisins eru að fullu leyst – laxalúsin og slysasleppingar eru þar framarlega í röðinni.

Tækniundur

Þessum nýju eldisstöðvum er best lýst sem tækniundri – sem byggir að hluta á þeirri tækni sem hefur verið þróuð af olíufélögum við olíuvinnslu úti fyrir ströndum Noregs, og víðar. Mannvirkin eiga að standa af sér verstu veður, en eru svo tæknivædd að aðeins þrír til sjö starfsmenn verða staðsettir um borð til að hafa eftirlit með þeim upplýsingum sem nemar og fjöldi myndavéla senda frá sér á hverjum tíma.