Á dögunum gaf Hagfræðistofnun út skýrslu sem fjallaði um lyfjamarkaðinn hér á landi. Í skýrslunni kom meðal annars fram að lyfjaverð á Íslandi hefði lækkað síðan í byrjun 21. aldarinnar og að gögn frá Hagstofunni benda til þess að árið 2018 hafi íslenskir neytendur greitt um það bil helmingi minna fyrir skammt af lyfjum en 2003.

Þá kom fram að vegna verðlagshamlana sem settar eru á lyf hér á landi sé lyfjaframboð hér aðeins þriðjungur af því framboði sem í boði er á Norðurlöndum. Læknar og lyfsalar sem Viðskiptablaðið ræddi við segja ástæðu til að hafa áhyggjur af stöðunni og telja sumir að endurskoða þurfi þessar verðlagshömlur.

Lyfjaskortur mikið vandamál

Hér á landi er verðlagningu á lyfsseðilsskyldum lyfjum þannig háttað að Lyfjagreiðslunefnd ríkisins ákveður verslunarálagninguna bæði í heildsölu og smásölu. Markmiðið með þessu fyrirkomulagi er að tryggja að lyf hér á landi séu á viðráðanlegu verði en þó hefur þetta haft ótilætlaðar afleiðingar í för með sér að sögn sérfræðinga.

Ágúst Arnórsson, hagfræðingur og einn af höfundum skýrslunnar, segir að fyrirkomulagið hafi meðal annars stuðlað að minna framboði á lyfjum hér á landi.

„Þetta er klárlega kerfi sem þarf að endurskoða. Það að lyfjaverð sé svona fast veldur ýmsum vandkvæðum. Það þarf að rukka fyrir lyf og framleiðendur munu ekki skrá lyf hér á landi nema þau hagnist á því.  En með  núverandi fyrirkomulagi er verðið á þeim lyfseðilsskyldum lyfjum sem í boði eru keyrt niður. Því þarf að skoða hvort það megi ekki bara leyfa fyrirtækjunum að rukka meira fyrir þau.“ Hann bætir við að heildsalar hafi bent á að í þessu kerfi sé erfitt að skrá ný og dýr lyf og því séu sumar meðferðir sem þörf er á einfaldlega ekki í boði. „Síðan spilar líka inn í að Ísland er mjög lítill markaður og það eru því tiltölulega fáir sem þurfa á hverju lyfi að halda. Því gæti verið sniðugt að koma á sameiginlegu útboði fyrir lyf á Norðurlöndunum eins og ráðuneytið er með til skoðunar.“

Jörundur Kristinsson heimilislæknir segir að lyfjaskortur sé orðið það mikið vandamál að stjórnvöldum beri að gera eitthvað í stöðunni en hann ritaði á dögunum grein í Læknablaðið þar sem hann vakti athygli á málinu. „Ég hef gríðarlegar áhyggjur af þessu. Þessi lyfjaskortur hefur meðal annars valdið því að í sumum tilvikum hafa sýklalyf með breiða virkni verið notuð í stað sérvirkra sem getur ýtt undir sýklalyfjaónæmi.“

Hann bætir við að kollegar hans séu uggandi yfir stöðunni og hann sé að á þeirri skoðun að réttinum til skráningar lyfs hér á landi ætti að fylgja sú kvöð að lyfið verði alltaf fáanlegt. Spurður hvort hann telji að lyfjaverð sé einfaldlega það lágt að framleiðendur sjái ekki hag sinn í að skrá lyfin hér á landi segir hann að það geti vel verið. „Það er hugsanlega rétt því ef lyfjaverð væri hærra þá sæju framleiðendur þessara lyfja sér hag í því að bjóða upp á þau hér á landi. Svo gæti smæð markaðarins einnig spilað inn í. Svo má ekki gleyma þeim mikla kostnaði sem fylgir því að hafa lyf skráð. Þetta skapar mikinn vanda fyrir bæði lækna og sjúklinga og er virkilega tímafrekt.“

Salóme Ásta Arnardóttir, formaður félags íslenskra heimilislækna, tekur undir það að lyfjaskortur sé mikið vandamál hér á landi. „Það hafa verið uppi hugmyndir að koma á sameiginlegu útboði á lyfjum á Norðurlöndunum og mér þykir það vera mjög spennandi hugmynd.“

Hún bætir við að hún telji að þótt staðan sé óþægileg muni hún ekki skapa hættu. „Þetta skapar aðallega mikil óþægindi og vesen bæði fyrir sjúklinga og lækna. Þetta er eitthvað sem stjórnvöld þyrftu að skoða og finna lausn á.“

Nánar er fjallað um málið í Viðskiptablaðinu. Áskrifendur geta nálgast blaðið undir Tölublöð , aðrir geta skráð sig í áskrift hér .