Íslenska ríkið var með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur í dag dæmt til að greiða Vínnesi ehf. rúmlega fjórar milljónir króna, auk vaxta og dráttarvaxta, í máli sem varðaði álagningu skilagjalds á umbúðir drykkjarvara. Aðeins var fallist á kröfur innflytjandans að litlu leyti en dómkrafan hljóðaði upp á 250 milljónir króna auk vaxta.
Málið var höfðað til endurgreiðslu á greiddu skilagjaldi árin 2016-19. Taldi Vínness að álagningin fæli í sér ólögmæta skattlagningu en gjaldið rennur til Endurvinnslunnar hf. Það félag er meðal annars í eigu Ölgerðarinnar og Coca-Cola á Íslandi. Gjaldinu er ætlað að standa undir starfsemi félagsins en innifalið í því er lögbundin hagnaðarskylda sem síðan felur í sér arðgreiðslur til keppinauta Vínness.
Málinu var upphaflega vísað frá á grundvelli óskýrrar kröfugerðar en Landsréttur felldi þann úrskurð úr gildi og sendi málið aftur heim í hérað.
Fallist að litlu leyti á ólögmætt framsal
Í lögum sem um skilagjaldið gilda var að finna heimild handa ráðherra til að ákveða fjárhæð þess með reglugerð en sú heimild hefur ekki verið nýtt. Taldi Vínnes að sú heimild ein og sér fæli í sér ólögmætt framsal skattlagningarvalds sem ætti að leiða til þess að fallist yrði á kröfur félagsins. Á það féllst dómurinn ekki og taldi þá málsástæðu í raun fela í sér lögspurningu.
Á hinn bóginn taldi dómurinn að reglugerðarbreyting, sem átti tók gildi í ársbyrjun 2016, þar sem fjárhæð umsýsluþóknunar á einstakar tegundir umbúða var hækkað, orkaði tvímælis. Ekki hefði verið heimild í lögum fyrir þeirri skattlagningu tímabilið 15. janúar 2016 til 15. maí 2017. Rétt gjald samkvæmt texta laganna á þessum tíma var að mati dómsins rúmlega fjórar milljónir króna. Sú framkvæmd var felld inn í lög eftir það tímamark og því gild eftir það.
- Sjá meira: Gæti þurft að endurgreiða milljarða
„Að slepptri framangreindri málsástæðu um ólögmætt framsal löggjafans á skattlagningarvaldi, sem ekki er fallist á nema að afar litlu leyti, telur dómurinn að engin af öðrum málsástæðum [Vínness] geti hróflað við skilagjaldinu sem slíku og þær séu haldlausar í þeim efnum,“ segir í dóminum.
Almannahagsmunir að baki gjaldinu
Gjaldið væri lagt á samkvæmt skýru lagaboði, byggðist á almannahagsmunum og væri greitt að langstærstum hluta til baka til neytenda við skil þeirra á einnota umbúðum í endurvinnslu. Að mati dómsins skipti engu þótt hluti þess rynni til samkeppnisaðila og ekki fallist á að það bryti gegn jafnræði gjaldenda.
„Í þessu sambandi athugist, eins og að framan greinir, að eðli og uppsetning þessarar skattheimtu er með þeim hætti að megintilgangur með henni er umhverfisvernd og aflvaki lagasetningarinnar hagsmunir almennings. Á allt þetta fyrirkomulag sér víðtæka skírskotun til skuldbindinga sem íslenska ríkið hefur undirgengist samkvæmt [EES-samningnum],“ segir í dóminum.
Í málinu var einnig byggt á því að skattlagningin bryti gegn ákvæði stjórnarskrárinnar um félagafrelsi og réttsins til að standa utan félaga. Var meðal annars vísað til dóms Hæstaréttar um búnaðargjald í þeim efnum. Á það féllst dómurinn ekki heldur.
„Engan vegin verður á það fallist að [skilagjaldið] sé Endurvinnslunni hf. til frjálsrar ráðstöfunar, heldur verður því slegið föstu, að mati dómsins, að skattgreiðslum er hér ráðstafað fyrst og fremst til almannahagsmuna en ekki sérhagsmuna […]. Hér verður einnig horft til þess að tilgangur með svokölluðu búnaðargjaldi var að miklu leyti, að einfalda álagningu gjalda í landbúnaði, bæta innheimtu þeirra og styrkja innheimtuúrræði. Því verður ekki líkt saman við þá skýru almannahagsmuni sem liggja að baki skilakerfi einnota drykkjarvöruumbúða,“ segir í dóminum.
Arðsheimild ekki nýtt
Að endingu lagði dómurinn mat á þá staðreynd að í lögunum var áður ákvæði um að hlutafélaginu væri heimilt að úthluta hluthöfum sínum arði en að mati Vínness átti það að leiða til þess að skattheimtan stæðist ekki. Sagði dómurinn að ekkert lægi fyrir um að það hefði verið gert og fyrirsjáanlegt væri að það yrði rekið með tapi. Ekkert benti til þess að félagið væri hagnaðardrifið þótt uppsafnaður hagnaður árin 2016-18 væri 400 milljónir króna.
Dómurinn féllst ekki á þá málsástæðu og byggði það meðal annars á því að arðsúthlutunarheimildin hefði ekki verið nýtt. „Þá hlýtur að skipta máli, við heildarmat á því hvaða þýðingu stofnun þessa félags og heimild til að greiða hóflegan arð út úr því hafi fyrir sakarefni málsins og stefnukröfur, sú staða að íslenska ríkið hefur gefið þá yfirlýsingu undir rekstri málsins að enn sé unnið að sölu umtalsverðs hluta í félaginu sem stendur til boða öllum áhugasömum,“ segir í dóminum.
Skattheimtan stóðst að mestu leyti. Hefði dómur fallið ríkinu alfarið í óhag má áætla að um tólf milljarða kostnaður hefði fallið á það og félagið. Í ljósi niðurstöðunnar nú verður að telja líklegt að heildarkostnaður, krefjist aðrir gjaldendur endurgreiðslu á grundvelli dómsins, verði talsvert undir einum milljarði króna.