Fram undan er tímabil lítils vaxtar verði ekkert að gert. Á næstu áratugum þarf að skapa tugþúsundir starfa og aukin verðmæti til að standa undir þeim lífsgæðum sem landsmenn vilja búa við. Auðlindir landsins munu áfram verða uppspretta verðmætasköpunar, eins og verið hefur um aldir, en vöxturinn þarf að koma með því að virkja hugmyndaauðgi landsmanna sem eru engin takmörk sett. Þess vegna er nýsköpun ekki ein af leiðunum fram á við heldur eina leiðin. Nýsköpun skapar störf, verðmæti, útflutningur eykst og nýjar lausnir líta dagsins ljós sem bæta líf okkar. Þrennt þarf til að þessi sýn verði að veruleika. Frumkvöðlar og fyrirtæki sem vinna að nýsköpun, stjórnvöld þurfa að bæta almenn skilyrði og fjármálakerfið þarf að styðja við vöxtinn.

Virkjum hugvitið með nýsköpun

Lífsgæði okkar grundvallast á sköpun verðmæta sem verða til í atvinnulífinu. Nýsköpun á sér stað í öllum greinum en að grunni til er nýsköpun iðnaður sem er hagnýttur í ólíkum greinum atvinnulífsins. Um leið og hlúa þarf að því sem fyrir er og gæta að því að hefðbundinn iðnaður geti vaxið og dafnað, þarf að skapa skilyrði fyrir vöxt nýrra greina.

Á hverjum degi kvikna margar hugmyndir. Nýsköpun er ferli þar sem sumar þessara hugmynda verða að verðmætum. Það krefst úthalds og áhuga á viðfangsefninu. Eldmóður, fagmennska og samvinna áræðinna einstaklinga skilar þannig framförum. Þetta gerist ekki af sjálfu sér. Ytri skilyrði þurfa að styðja við það ferli sem nýsköpun er og þar koma stjórnvöld við sögu.

Umbætur í formi atvinnustefnu

Nýsköpun er ein af fjórum meginstoðum samkeppnishæfni sem er nokkurskonar heimsmeistaramót þjóða í lífsgæðum. Þeim mun meiri sem samkeppnishæfnin er, þeim mun meiri verðmæti verða og til og þar af leiðandi verður meira til skiptanna. Fjórar grunnstoðir framleiðni og samkeppnishæfni eru menntun eða mannauður, efnislegir innviðir, nýsköpun og starfsumhverfi. Með umbótum í þessum fjórum málaflokkum batna almenn skilyrði til rekstrar og framleiðni eykst.

Ryðjum óþörfum hindrunum úr vegi og temjum okkur að hugsa hvort ákvarðanir séu til þess fallnar að einfalda hluti eða flækja að óþörfu. Þannig batnar starfsumhverfið. Fjárfestum í vexti framtíðar þannig að efnislegir innviðir landsins séu öruggir og styðji við verðmætasköpun í ólíkum greinum. Mannauður landsins þarf að búa yfir þeirri hæfni sem atvinnulífið þarfnast og þarf þar aukna áherslu á iðnnám annars vegar og nám í raungreinum og tæknigreinum (STEM, sem er skammstöfun á ensku og stendur fyrir Science, Technology, Engineering, Mathematics) hins vegar. Með bættri umgjörð nýsköpunar er stuðlað að auknum framförum og forskoti í samkeppni.

Stjórnvöld vísa veginn með umgjörð nýsköpunar

Þróunin er hröð og önnur ríki vinna stöðugt að umbótum. Þess vegna þurfum við sífellt að gera betur svo hugvitið fái hér blómstrað og úr verði öflug fyrirtæki. Stjórnvöld eiga mikið hrós skilið fyrir að hafa gjörbreytt umhverfi nýsköpunar til hins betra. Nýsköpunarstefna stjórnvalda sem kynnt var haustið 2019 var stórt skref og sú yfirlýsing að Ísland sé nýsköpunarland er stærri en halda mætti í fyrstu.

Endurgreiðslur vegna rannsókna og þróunar hafa sannarlega skilað góðum árangri og eru skýr hvati til nýsköpunar. Þessu kerfi var komið á fyrir um áratug síðan og umfang þess hefur vaxið í tímans rás. Það hefur gert mörgum fyrirtækjum í ólíkum greinum kleift að ráða fólk til að vinna að nýsköpun og þannig hefur fræjum verið sáð. Fram undan gæti hæglega verið áratugur uppskeru – áratugur nýsköpunar þar sem fyrirtæki vaxa hratt og verðmætin margfaldast. Þessir stórauknu hvatar til nýsköpunar geta skilað því að hér verði til þrjú til fimm fyrirtæki á borð við Marel, Össur og CCP á hverjum áratug í stað eins eða einskis.

Ýmislegt fleira snertir umgjörð nýsköpunar eins og aðgengi að fjármunum, að laða erlenda sérfræðinga til landsins, skapa skilvirkt stuðningsumhverfi og að efla markaðsstarf. Halda þarf áfram á braut umbóta til að ná settu marki.

Þolinmótt fjármagn styðji við nýsköpun

Bankar og þolinmóðir fjárfestar gegna veigamiklu hlutverki við vöxt fyrirtækja. Bankar studdu vel við vöxt fyrirtækja á borð við Marel og Össur á sínum tíma og eiga sinn þátt í því að þau og fleiri nýsköpunarfyrirtæki hafa náð langt, ekki síst með ytri vexti. Á næsta áratug sjá bankar og fjárfestar vonandi tækifæri í því að knýja vöxt fyrirtækja þannig að úr nýsköpun verði til nokkur öflug fyrirtæki hér á landi.

Við stöndum á tímamótum

Látum þriðja áratug þessarar aldar verða áratug nýsköpunar, áratug þar sem grunnur er lagður að nýrri sókn velmegunar og framfara. Með því að taka höndum saman, frumkvöðlar, fyrirtækin, stjórnvöld og fjármálakerfið, verður þessi sýn að veruleika. Það gerist ekki í risastökki heldur í mörgum litlum skrefum. Þannig verða til þúsundir nýrra starfa, útflutningur eykst og meiri verðmæti verða til.

Höfundur er framvkæmdastjóri Samtaka iðnaðarins.