Félag atvinnurekenda, Neytendasamtökin og VR fengu ráðgjafarfyrirtækið Analytica til að meta tjón landsmanna, beinna og óbeinna viðskiptavina og verðtryggðra skuldara af völdum meints samráðs skipafélaganna Eimskips og Samskips á árunum 2008- 2013.
Félögin þrjú óskuðu sérstaklega eftir því að matið yrði byggt á ákvörðun Samkeppniseftirlitsins gegn Samskipum sem skipafélagið hefur kært til áfrýjunarnefndar Samkeppnismála.
Niðurstaðan var sú samfélagslegt tjón af meintu samráði væri 62 milljarðar og sendu félögin upphæðina á fjölmiðla ásamt hvatningu til allra viðskiptavina skipafélaganna um að skoða möguleikann á skaðabótamáli.
Þurftu að gefa sér að verðþróun væri eins
Margir ráku stór augu þegar niðurstaðan var birt enda upphæðin mjög há. Ráðgjafarfyrirtækið sjálft setur þónokkra varnagla í álitið sem Analytica tekur skýrt fram að sé einungis frummat.
Í samtali við Viðskiptablaðið, segir Yngvi Harðarson, framkvæmdastjóri og stofnandi Analytica, að fyrirtækið þurfti að vinna frummatið eftir ákveðnum forsendum.
„Við vorum bara beðin um að miða við gögn sem mætti finna í þessari skýrslu [ákvörðun SKE] og það er náttúrulega bara forsenda okkar greiningar að þau gögn séu rétt,“ segir Yngvi.
Ein þeirra forsenda sem greinendur Analytica þurftu að gefa sér sökum gagnaskorts er sú að verðlagning Eimskips hafi þróast eins og hjá Samskipum þar sem Analytica hafði ekki upplýsingar um verðlagningu Eimskips við gerð frummatsins.
„Viðskiptavinurinn hafði ekki lyst á því að við færum að leggjast í einhverja margra mánaða vinnu við að greina þetta í tætlur, heldur var óskað eftir tiltölulega einfaldri nálgun,“ segir Yngvi.
Litið framhjá gengisbreytingum
Í kæru Samskipa til áfrýjunarnefndar Samkeppnismála er Samkeppniseftirlitið harðlega gagnrýnt fyrir að taka ekki tilliti til gengisbreytinga á evru og krónu eftir efnahagshrunið 2008. Sjóflutningsverð í evrum lækkaði á meintu samráðstímabili en hækkaði í krónum vegna gengishruns. Slíkar gengisbreytingar eru því ekki hluti af útreikningum á óbeinu tjóni landsmanna.
„Samkeppniseftirlitið lítur alfarið fram hjá þeirri staðreynd að árið 2008 varð efnahagshrun á Íslandi þar sem íslenska krónan féll um 50% á aðeins nokkrum mánuðum,” segir í stjórnsýslukæru Samskipa vegna ákvörðunar SKE sem unnið var eftir.
Sveiflukenndir hrun-mánuðir breyta myndinni
Í greiningu Analytica er gjaldskrárþróun Samskipa yfir meint samráðstímabil rakin og borin saman við vísitölu neysluverðs.
Útflutningsverð hækkar alls um 44% og innflutningsverð um 62%, samanborið við um 37% hækkun almenns verðlags á tímabilinu, sem jafngildir 5,1% og 18,2% hækkun í sömu röð á föstu verðlagi.
Afmörkun tímabilsins leiðir af framsetningu málsins í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins sem lögð var til grundvallar matinu.
Samkvæmt útreikningum Viðskiptablaðsins blasir við að verulegur hluti hækkunar gjaldskránna umfram VNV kemur fram strax á fyrstu mánuðum tímabilsins, á seinni hluta ársins 2008, sem ætla má að rekja megi til hrunsins.
Væri viðmiðunartímabilið látið hefjast rétt upp úr áramótum 2009 eftir þessar hækkanir verða áðurnefndar hækkanir þess í stað 25,6% á innflutningsverði, 18,0% á útflutningsverði og 24,5% á vísitölu neysluverðs. Með öðrum orðum verður niðurstaðan sú að á föstu verðlagi hafi innflutningsverð hækkað um 0,9%, en útflutningsverð lækkað um 5,2%.
Þá er hlutur verðtryggðra skuldara í frummatinu áætlaður 17,4 milljarðar, ríflega 28% heildarsummunnar.
Er sú tala fengin með því að margfalda metin áhrif til hækkunar vísitölu neysluverðs, 0,7%, með höfuðstól allra verðtryggðra fasteignalána þess tíma, sem samanlagt nam rúmum 1.500 milljörðum króna.
Á það má hins vegar benda að því gefnu að ekkert samráð eigi sér stað í dag má þess vænta, fræðilega í það minnsta, að verðlagning skipafélaganna og þar með verðlag almennt, sé nú það sama og það hefði orðið hvort heldur sem var.
Af því leiðir að höfuðstóll áðurnefndra lána með beintengingu við mælt verðlag er nú hinn sami og hann hefði alltaf orðið, ef frá eru talin óveruleg afleidd áhrif.
Þessi frétt er hluti af lengri umfjöllun um hagfræðileg áhrif meints samráðs skipafélaganna. Áskrifendur geta lesið umfjöllunina í heild hér.
