Í ítarlegri úttekt Copenhagen Economics á hagfræðilegum áhrifum samninga sem Eimskip og Samskip gerðu sín á milli t.d. um neyðarflutninga á meintu samráðstímabili Samkeppniseftirlitsins er komist að þeirri niðurstöðu að áhrif þess á neytendur og viðskiptavini skipafélaganna hafi í raun verið engin.
Í álitinu, sem danska greiningarfyrirtækið skilaði af sér í byrjun febrúar, er komist að afdráttarlausri niðurstöðu um að viðskiptin milli skipafélaganna, sem voru afar lítill hluti af skipaflutningum á Íslandi í heild, gætu ekki talist hafa haft það markmið að raska samkeppni eða haft neikvæð áhrif á samkeppni í reynd.
Greiningarfyrirtækið gengur enn lengra og segir Samkeppniseftirlitið á Íslandi ekki hafa fylgt dómaframkvæmd Evrópudómstólsins sem og leiðbeiningareglum framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins (sem sinnir samkeppniseftirliti innan ESB) með því að gera sjálfstæða greiningu á því hvort samningar samkeppnisaðila hafi skaðað samkeppni.
Bendir ráðgjafarfyrirtækið á að samningar milli samkeppnisaðila séu ekki sjálfkrafa brot á samkeppnislögum.
Um er að ræða einn anga hins meinta samráðs Eimskips og Samskipa á árunum 2008 til 2013 en skipafélögin hafa sem dæmi verið með samning um neyðarflutninga sín á milli frá árinu 2001.
Að mati Copenhagen Economics nær Samkeppniseftirlitið ekki að sýna fram á neikvæð áhrif á samkeppni af völdum þessara samninga. Þvert á móti hafi þeir komið í veg fyrir óþarfa kostnað og átt þátt í að halda verði niðri.
Úttekt danska greiningarfyrirtækisins, sem er lögð fram meðal dómskjala í stefnu Samskipa gegn Eimskipi þar sem fyrrnefnda félagið sakar hið síðarnefnda um rangar sakargiftir er það gerði sátt við eftirlitið, tekur á viðskiptum skipafélaganna í neyðar- og innanlandsflutningum t.d. Íslensku skipafélögin hafa í áratugi verið með samkomulag sín á milli um neyðarflutninga en um er að ræða samninga til að draga úr óhagræði og til að koma til móts við þarfir viðskiptavina til að flytja vörur þegar mikið liggur á.
Aðstæður þar sem reynir á slíka flutninga eru t.d. þegar stórir óviðráðanlegir atburðir (e. force majeure) koma upp eða þegar illviðráðanlegir atburðir (e. frustration) koma upp. Flutningsaðilum ber við þær aðstæður að leita allra leiða til að uppfylla samninga og koma í veg fyrir tjón.
Í sátt Eimskips við Samkeppniseftirlitið árið 2021 viðurkenndi Eimskip að félögin hefðu átt í víðtæku samráði um sjóflutninga, verð og skiptingu á mörkuðum og segir Eimskip að neyðarsamningarnir hafi verið hluti af því samráði.
Samþykkti Eimskip, sem hefur markaðsráðandi stöðu í skipaflutningum á Íslandi, að greiða 1,5 milljarða í stjórnvaldssekt og ljúka þar með málinu. Samkeppniseftirlitið lagði síðan í fyrra 4,2 milljarða króna stjórnvaldssekt á Samskip en um er að ræða hæstu stjórnvaldssekt eftirlitsins en upphæðin er hærri en eigið fé samstæðunnar árið 2022.
Í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins gegn Samskipum er komist að þeirri niðurstöðu að Samskip hafi brotið 10. gr. samkeppnislaga um bann við samningum sem raska samkeppni sem og sambærilegu ákvæði EES-samningsins.
Hér ber að hafa í huga að greinarmunur er gerður á samningum sem hafa það markmið að raska samkeppni og þeim sem hafa það í för með sér. Í dómaframkvæmd í Evrópu er lagt til grundvallar að til þess að samningar teljist hafa það að markmiði að raska samkeppni þurfi þeir í eðli sínu að fela í sér nægilegan samkeppnisskaða.
Af þeim sökum óskuðu Samskip eftir álitum óháðra sérfræðinga á borð við Copenhagen Economics, Reykjavík Economics og Intellecon til að sýna fram á að játningar Eimskips í sátt skipafélagsins við Samkeppniseftirlitið hafi í reynd verið rangar þar sem viðskiptin í tengslum við t. d. neyðarflutninga hafi ekki haft það að markmiði að raska samkeppni auk þess sem þau gátu engan veginn leitt til slíkrar röskunar.
Fréttin er hluti af lengri umfjöllun um greiningar Copenhagen Economics, Reykjavíks Economics og Intellecon á hagfræðilegum áhrifum meints samráðs skipafélaganna. Áskrifendur geta lesið umfjöllunina hér.
