Mannréttindadómstóll Evrópu hefur ákveðið að vísa frá kæru sem Bandalag háskólamanna lagði fram árið 2015 fyrir hönd 18 aðildarfélaga sinna vegna lagasetningar sem bannaði verkfall nokkurra aðildarfélaga BHM fyrr á því ári.

Í ákvörðun dómstólsins er í meginatriðum tekið undir niðurstöðu Hæstaréttar Íslands frá ágúst 2015 sem taldi að lagsetningin hefði verið nauðsynleg til að tryggja almannaheill, þ.e.a.s. rétt borgaranna til heilbrigðisþjónustu, en meðal þeirra aðildarfélaga BHM sem fóru í verkfall voru félög heilbrigðisstétta.

Töldu stöðvun verkfalls hafa brotið gegn stjórnarskrá og mannréttindasáttmálum

Forsaga málsins er sú að þann 13. júní 2015 voru samþykkt lög á Alþingi sem bönnuðu verkfall aðildarfélaga BHM. BHM taldi að með lagasetningunni hefðu íslensk stjórnvöld brotið m.a. gegn Stjórnarskrá Íslands og Mannréttindasáttmála Evrópu.

Verkfallsréttur væri löghelgað úrræði til að knýja á um gerð kjarasamninga og því væri um að ræða ólögmætt inngrip stjórnvalda í samningsfrelsi stéttarfélaga. Ekki hafi verið fullreynt að ljúka kjaradeilu aðila með samningum. Þá hafi lögin ekki aðeins tekið til þeirra aðildarfélaga sem stóðu að verkfalli heldur einnig annarra aðildarfélaga BHM sem voru ekki í verkfalli og því hafi meðalhófs ekki verið gætt.

Héraðsdómur og Hæstiréttur hafa þegar sýknað ríkið

Í kjölfar lagasetningarinnar höfðaði BHM mál gegn íslenska ríkinu fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur sem sýknaði ríkið af kröfum BHM í júlí 2015. Í ágúst sama ár staðfesti svo Hæstiréttur þann dóm. Að svo komnu máli ákvað BHM að kæra íslenska ríkið til Mannréttindadómstóls Evrópu fyrir hönd átján aðildarfélaga sinna.

Í ákvörðun Mannréttindadómstólsins kemur fram að lagasetningin hafi ekki farið í bága ákvæði Mannréttindasáttamála Evrópu um félagafrelsi (grein 11) enda hafi aðildarfélög BHM í reynd notið tveggja meginþátta félagafrelsis samkvæmt sáttamálanum; réttarins til að reyna að sannfæra vinnuveitanda og réttarins til að gera miðlæga kjarasamninga. Þá tekur dómstóllinn undir það mat Hæstaréttar að lagasetningin hafi ekki farið í bága við meðalhófsregluna.

Þórunn Sveinbjarnardóttir, formaður BHM segir félagið virða niðurstöðu Mannréttindadómstóls Evrópu. „Bandalagið telur að það hafi verið mikilvægt að fá úr því skorið hjá Mannréttindadómstólnum hvort Alþingi hafi með lagasetningu sinni brotið gegn Mannréttindasáttmála Evrópu og þeim mikilvæga rétti stéttarfélaga til að knýja á um gerð kjarasamninga með verkföllum,“ segir Þórunn.