Fjármálaráðuneytið áætlar að árleg útgjöld til málefna útlendinga muni dragast saman um nokkra milljarða á næstu árum. Þetta kemur fram í nýrri fjármálaáætlun fyrir árin 2025-2029.
Fram kemur að árleg útgjöld málaflokka sem fara með málefni útlendinga, umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttafólks hafi verið nokkuð stöðug á bilinu 6-8 milljarðar króna á föstu verðlagi framan af tímabilinu 2017-2023.
Árið 2022 hafi hins vegar orðið veruleg breyting þegar útgjöldin nærri tvöfölduðust að raunvirði á milli ára. Árið 2023 héldu útgjöld áfram að aukast, eða um 52% milli ára. Raunútgjöld til málefna útlendinga ríflega þrefölduðust því á þessu tímabili og námu fyrir 20 milljörðum í fyrra.
Farið að hægjast talsvert á fjölgun flóttafólks
Bent er á að á umræddu tímabili nærri fjórfaldast fjöldi umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þá nærri nífaldaðist fjöldi þeirra sem hlutu vernd og fengu stöðu flóttafólks, sem skýrist einkum af því að umsækjendur frá Úkraínu og Venesúela fengu að stærstum hluta veitta vernd án tafar árin 2022 og 2023.
Í fjármálaáætlun segir að merki séu um að farið sé að hægjast á þessari miklu aukningu flóttafólks á þessu ári. Á fyrsta ársfjórðungi sóttu 597 einstaklingar um alþjóðlega vernd hér á landi sem er ríflega helmingsfækkun frá sama tímabili síðasta árs.
„Ein helsta ástæðan fyrir því er fækkun umsókna frá Venesúelabúum því að á fyrstu þremur mánuðum þessa árs höfðu einungis 90 Venesúelabúar sótt um vernd, samanborið við 636 einstaklinga fyrstu þrjá mánuðina árið áður. Líklegt er að það megi rekja til þess að á sl. ári var fallið frá þeirri ákvörðun að veita fólki frá Venesúela skilyrðislausa viðbótarvernd á grundvelli alvarlegs ástands í landinu.“
Talið er að umsækjendur um alþjóðlega vernd á yfirstandandi ári verði eftir sem áður mun fleiri en á árum áður og verði á bilinu 2.500–3.500. Hins vegar er gert ráð fyrir að þeim muni fækka smám saman í 1.000 umsækjendur í lok áætlunartímabilsins.
Ætla að ná kostnaðinum niður á næstu fjórum árum
Í fjármálaáætlun segir að ríkisstjórnin hafi sammælst um að ná tökum á útgjöldum vegna þessara málaflokka.
„Afgreiðslutími umsókna um alþjóðlega vernd verður styttur um helming [eða í 90 daga að meðaltali á hvoru stjórnsýslustigi], fyrirkomulagi verði breytt þannig að færri sæki um vernd sem ekki uppfylla skilyrði og ráðist verður í átak til að flýta afgreiðslu umsækjenda frá Venesúela sem beðið hafa niðurstöðu Útlendingastofnunar. Þessar aðgerðir koma til að lækka kostnað hins opinbera verulega.“
Meðfylgjandi mynd er að finna í fjármálaáætlun. Sjá má að gert er ráð fyrir að árleg útgjöld til málefna útlendinga lækki um nokkra milljarða á næstu fjórum árum. Ráðgert er að árið 2027 verði útgjöldin komin á svipaðan stað og árið 2021.
Óbein útgjöld falli undir önnur málefnasvið
Fram kemur að stærstan hluta beinna útgjalda vegna málefna útlendinga á undanförnum árum megi rekja annars vegar til þjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem felst í húsnæði, fæði og annarri framfærslu, og hins vegar til endurgreiðslna ríkissjóðs til sveitarfélaga vegna félagsþjónustu og veittrar aðstoðar við erlenda ríkisborgara sem átt hafa lögheimili í landinu skemur en tvö ár.
Á árinu 2023 námu þessi útgjöld þremur fjórðu hlutum af heildarútgjöldum til málaflokka sem fara með málefni útlendinga. Áréttað er að ótalin eru óbein útgjöld sem falla undir önnur málefnasvið, s.s. í heilbrigðis- og menntakerfinu „sem ætla má að séu umtalsverð þótt umfang þeirra liggi ekki fyrir að svo stöddu“.
