Fjármálakerfið hér á landi stendur traustum fótum á sama tíma og peningalegt aðhald hefur aukist. Eiginfjár- og lausafjárstaða kerfislega mikilvægra banka er sterk. Vanskil útlána eru enn lítil og rekstrarafkoma bankanna góð,“ svona hefst yfirlýsing fjármálastöðugleikanefndar Seðlabanka Íslands í morgun.
Nýlegar útgáfur á erlendum skuldabréfamörkuðum hafa dregið úr endurfjármögnunaráhættu þótt vaxtakjörin hafi versnað að mati nefndarinnar sem telur jafnframt viðnámsþrótt kerfisins vera góðan og hefur því ákveðið að halda gildi sveiflujöfnunaraukans óbreyttum í 2,5%.
Fjármálastöðugleikanefndin ákvað 15. mars síðastliðinn að hækka kröfu sveiflujöfnunarauka fjármálafyrirtækja úr 2,0% í 2,5%. Tekur sú ákvörðun gildi 16. mars 2024. Greiningar á stöðu sveiflutengdrar kerfisáhættu benda til að hún hafi vaxið á síðustu árum og sé nú nálægt eða fyrir ofan sögulegt meðaltal.
Munar þar mestu um mikla hækkun fasteignaverðs frá upphafi faraldursins og mikla verðbólgu sem hefur áhrif á greiðslubyrði og greiðslugetu að mati bankans.
„Sterk eiginfjárstaða heimila skapar viðnámsþrótt“
Í yfirlýsingu nefndarinnar segir að hagvöxtur hér á landi sé enn mikill og atvinnuleysi lítið.
Mikil hækkun nafnlauna hefur leitt til þess að kaupmáttur hefur haldist tiltölulega mikill undanfarin misseri þrátt fyrir mikla verðbólgu. Heimili og fyrirtæki standa aftur á móti frammi fyrir versnandi fjármálaskilyrðum.
„Skörp hækkun fasteignaverðs og neikvæðir raunvextir hafa skilað hraðri eiginfjármyndun, sérstaklega hjá þeim sem hafa fjármagnað fasteignakaup með nafnvaxtalánum. Setning lánþegaskilyrða, bæði hámark veðsetningar- og greiðslubyrðarhlutfalls, dró úr hættunni á því að hröð eiginfjármyndun skapaði forsendur fyrir óhóflega skuldsetningu. Það sést m.a. af því að skuldahlutfall heimila hefur verið stöðugt í 150% af ráðstöfunartekjum þeirra. Sterk eiginfjárstaða heimila skapar viðnámsþrótt til að mæta versnandi fjármálaskilyrðum,“ segir í yfirlýsingunni.
Með verðbólgu og hækkun vaxta er þyngri greiðslubyrði fyrir þá sem hafa tekið lán á breytilegum nafnvöxtum óumflýjanleg.
„Þá mun vaxtafesta margra lántaka brátt renna sitt skeið og hækkandi raunvextir þyngja greiðslubyrði.
Fjármálastöðugleikanefnd brýnir fyrir lánveitendum að huga tímanlega að þyngri greiðslubyrði lántakenda til þess að fyrirbyggja greiðsluerfiðleika. Þar sem þörf krefur ber að skoða að lengja lánstíma, taka upp jafngreiðsluskilmála, setja þak á greidda nafnvexti og líta til ólíkra lánaforma sem bjóða upp á mismunandi greiðslubyrði.“
Rúm eiginfjárstaða margra lántaka ætti að gefa töluvert svigrúm til að tryggja að greiðslubyrði haldist í takti við viðmið lánþegaskilyrða sem nefndin hefur sett.
„Nauðsynlegt er að halda áfram að styrkja net- og rekstraröryggi fjármálafyrirtækja og að auka viðnámsþrótt greiðslumiðlunar hér á landi. Telur nefndin að þau skref sem hafa verið stigin í átt að innlendri, óháðri smágreiðslumiðlun séu jákvæð í því samhengi.
Fjármálastöðugleikanefnd mun áfram beita þeim stýritækjum sem hún hefur yfir að ráða til að varðveita fjármálastöðugleika hér á landi svo að fjármálakerfið geti staðist áföll, miðlað lánsfé og greiðslum og dreift áhættu með viðhlítandi hætti,“ segir að lokum í yfirlýsingunni.
Kynningarfundur fjármálastöðugleikanefndar verður í beinni frá Safnahúsinu 9:30 en fundinum verður einnig streymt á vef Viðskiptablaðsins.
